Biện pháp phòng trừ nấm bệnh hiệu quả cao 

Sâu bệnh hại, đặc biệt là các bệnh do nấm gây ra, luôn là nỗi ám ảnh đối với người nông dân, đe dọa trực tiếp đến năng suất và chất lượng cây trồng. Để đối phó hiệu quả, chúng ta cần hiểu rõ không chỉ về nguyên nhân mà còn về các biện pháp quản lý tổng hợp. Từ việc áp dụng những kỹ thuật canh tác khoa học, sử dụng thuốc bảo vệ thực vật hợp lý đến việc bổ sung dinh dưỡng để tăng cường sức đề kháng tự nhiên của cây, tất cả đều đóng vai trò then chốt trong việc xây dựng một nền nông nghiệp bền vững.

Bài viết dưới đây sẽ khuyến cáo các biện pháp quản lý bệnh cây do nấm, cung cấp kiến thức và phương pháp vật lý đơn giản đến các giải pháp hóa học tiên tiến. Hãy cùng khám phá để bảo vệ vườn cây của bạn một cách tối ưu nhất!

1. Tại sao phải ưu tiên phòng ngừa hơn là đặc trị trong quản lý sâu – bệnh hại cây trồng?

Trong nông nghiệp – đặc biệt là bảo vệ thực vật – câu nói “phòng bệnh hơn chữa bệnh” không chỉ là lời khuyên, mà là nguyên tắc cốt lõi giúp canh tác bền vững, tiết kiệm và hiệu quả.

1.1 Hiệu quả phòng ngừa cao hơn nhiều lần so với đặc trị

• Phòng ngừa là chặn bệnh ngay từ đầu – khi nấm, vi khuẩn chưa phát triển hoặc chưa xâm nhập.
• Khi đã phát bệnh, tác nhân gây bệnh đã lan rộng, rất khó tiêu diệt hoàn toàn.
• Nhiều loại nấm như Fusarium, Phytophthora, Sclerotinia… sống sâu trong mô hoặc tồn tại trong đất lâu dài, rất khó trị dứt điểm.

Ví dụ:

Phun thuốc gốc đồng phòng sương mai trước mưa ẩm sẽ ngăn bệnh xuất hiện. Nếu để bệnh bùng phát rồi mới trị, hiệu quả thấp hơn 40–70%.

1.2 Phòng ngừa tiết kiệm chi phí hơn đặc trị

• Phòng ngừa dùng liều nhẹ, định kỳ, chủ động → chi phí thấp, an toàn hơn.
• Đặc trị cần dùng liều cao, thuốc mạnh, đôi khi phải phun nhiều lần, tốn kém gấp nhiều lần so với phòng.

1.3 Khi phát hiện bệnh thì thường đã quá muộn

• Nhiều bệnh hại diễn biến âm thầm trong mô cây trước khi biểu hiện ra ngoài (như héo rũ, thối rễ, khô cành…).
• Khi thấy triệu chứng, mô cây đã bị hư hại không thể phục hồi.
• Việc “đặc trị” lúc này chỉ giảm lây lan, không cứu được phần đã hỏng.

1.4 Giảm nguy cơ kháng thuốc và ô nhiễm môi trường

• Phòng ngừa dùng thuốc đúng cách, luân phiên hoạt chất → giảm áp lực chọn lọc, hạn chế kháng thuốc.
• Đặc trị lạm dụng thuốc “nặng đô”, liên tục → nấm bệnh dễ kháng thuốc, môi trường nhiễm hóa chất.

1.5 Giữ cho cây khỏe mạnh, tăng đề kháng tự nhiên

• Phòng ngừa giúp cây luôn ở trạng thái tốt, mô cứng cáp, đề kháng mạnh.
• Cây khỏe tự chống được một phần bệnh hại, hạn chế lây lan và giảm thiểu tổn thất năng suất.

 So sánh nhanh: Phòng ngừa vs Đặc trị

Phòng ngừa đúng cách = Giữ cây khỏe + Bảo vệ năng suất + Tiết kiệm chi phí + An toàn môi trường.

Vì vậy, hãy:

• Phun phòng định kỳ bằng thuốc gốc đồng, sinh học, thuốc lưu dẫn nhẹ.
• Canh tác hợp lý (tỉa tán, luân canh, thoát nước, bón cân đối).
• Theo dõi sâu bệnh thường xuyên để can thiệp sớm – thay vì đợi bùng phát mới “chạy theo để chữa”.

2. Các biện pháp bổ sung dinh dưỡng giúp tăng đề kháng cho cây trồng – kháng lại nấm bệnh

2.1 Bón cân đối N – P – K, tránh dư đạm

• Đạm (N): Giúp cây phát triển thân lá, nhưng nếu bón quá mức sẽ khiến mô lá mềm, dễ bị nấm tấn công (như sương mai, thán thư).
• Lân (P): Cần thiết để tăng cứng rễ, kích thích ra hoa, làm lành mô tổn thương – góp phần kháng lại bệnh.
• Kali (K): Cực kỳ quan trọng trong củng cố thành tế bào, tăng dẻo dai, hạn chế mất nước → giảm tổn thương do nấm xâm nhập.

Gợi ý:

• Giai đoạn cây ra hoa – nuôi trái → tăng Kali, giảm Đạm
• Giai đoạn cây hồi phục sau cắt tỉa hoặc sâu bệnh → tăng Lân + K + vi lượng

2.2 Bổ sung vi lượng giúp cây tăng đề kháng sinh học

Có thể bổ sung qua:

• Phân vi lượng tổng hợp (bón gốc hoặc phun lá)
• Chế phẩm sinh học hoặc hữu cơ chứa khoáng tự nhiên

2.3 Bổ sung dinh dưỡng sinh học (tự nhiên)

 2.4 Bón phân hữu cơ – cải tạo đất lâu dài

• Phân chuồng hoai mục, phân trùn quế: Cung cấp vi sinh vật có lợi → cạnh tranh với nấm hại trong đất.
• Phân xanh, than sinh học (biochar): Tăng độ mùn – giữ ẩm – giải độc hữu cơ → hạn chế nấm phát triển.

2.5 Phun phân bón lá đúng cách và đúng thời điểm

• Ưu tiên sáng sớm hoặc chiều mát, không phun lúc nắng gắt hoặc trời mưa.
• Không kết hợp phân bón lá với thuốc gốc đồng trừ khi có khuyến cáo → tránh kết tủa, cháy lá.

2.6 Tăng đề kháng bằng hoạt chất sinh học kháng bệnh

• Chiết xuất tỏi, neem, quế, gừng…: Có tác dụng kháng nấm tự nhiên.
• Chitosan (chiết từ vỏ tôm): Giúp cây tăng khả năng kháng sinh tự nhiên, ít độc với môi trường.

 Tóm tắt các biện pháp dinh dưỡng giúp cây kháng nấm bệnh:

3. Các biện pháp canh tác quản lí phòng trừ nấm bệnh cây trồng :

3.1 Quản lí nấm bệnh bằng biện pháp vật lí

1. Cắt tỉa cành thông thoáng vườn, tránh ẩm ướt kéo dài
2. Vệ sinh vườn thường xuyên, tiêu hủy cành, lá, quả bị bệnh.
3. Tránh làm tổn thương thân cây khi làm vườn
4. Tạo độ thoáng cho rễ, tránh ngập úng
5. Sát trùng vết cắt bằng vôi, thuốc gốc đồng (Copper)
6. Xử lý đất trước trồng bằng Trichoderma hoặc vôi
7. Luân canh – không trồng lại cây bệnh ở vị trí cũ nếu chưa xử lý đất
8. Tránh tưới lá buổi chiều tối, vì ẩm tạo điều kiện nấm phát triển.

3.2 Biện pháp hóa học – Các hoạt chất thuốc nổi bật dùng để phòng trị nấm bệnh 

3.2.1 Hoạt chất Fluazinam

Hoạt chất Fluazinam: Fluazinam là một loại thuốc trừ nấm phổ rộng được sử dụng hiệu quả trong nông nghiệp để bảo vệ cây trồng khỏi nhiều loại bệnh hại, đặc biệt là các bệnh do nấm gây ra như nấm hồng, thán thư, sương mai, thối rễ, cháy lá và nhiều bệnh khác trên cây ăn trái, rau màu, lúa và hoa kiểng.

Đặc tính nổi bật của hoạt chất Fluazinam

• Phổ tác dụng rộng: Hiệu quả với nhiều loại nấm như Phytophthora spp., Rhizoctonia spp., Colletotrichum spp., Fusarium spp., Botrytis spp., Sclerotinia spp., Oidium spp.…
• Tác dụng tiếp xúc mạnh: Bám tốt trên bề mặt lá, hoa, trái → tạo lớp màng bảo vệ.
• Thấm sâu nhanh: Bảo vệ mô cây khỏi sự xâm nhập của nấm bệnh.
• Không kháng chéo: Cơ chế hoạt động khác biệt → ít bị kháng thuốc.

3.2.2 Thuốc trừ nấm chứa hoạt chất có nguồn gốc sinh học : Ningnanmycin, Dầu đinh hương,…

Hoạt chất Ningnanmycin là một loại kháng sinh sinh học phổ rộng được sử dụng chủ yếu trong nông nghiệp để phòng và trị các bệnh do virus, vi khuẩn và nấm gây ra trên cây trồng.

 Đặc điểm nổi bật của Ningnanmycin:

• Nguồn gốc sinh học: Được lên men từ vi khuẩn Streptomyces noursei var. xichangensis
• Cấu trúc hóa học: Chứa nucleoside cytosine, giúp tăng khả năng kháng khuẩn
• Độ độc thấp: An toàn cho cây trồng, không gây hại đến môi trường

Cơ chế hoạt động của hoạt chất Ningnanmycin :

• Kháng virus: Ức chế quá trình tổng hợp protein vỏ của virus, đặc biệt hiệu quả với virus khảm thuốc lá (TMV)
• Diệt khuẩn: Ngăn chặn sự kết hợp giữa phospholipid và axit béo trong màng tế bào vi khuẩn, gây rối loạn chức năng và tiêu diệt vi khuẩn
• Diệt nấm: Dù cơ chế chưa rõ hoàn toàn, nhưng đã được chứng minh có khả năng tiêu diệt nhiều loại nấm gây bệnh

 Ứng dụng trong nông nghiệp của hoạt chất Ningnanmycin :

• Phòng và trị các bệnh như: loét cam, cháy bìa lá, đốm vằn trên lúa, sương mai cà chua, thối gốc khoai tây, xoăn lá ớt, nấm hồng cao su…
• Kích thích cơ chế phòng vệ tự nhiên của cây trồng như tăng hoạt động của các enzyme PAL, POD, SOD

3.2.3 Dùng thuốc trừ bệnh gốc đồng

Thuốc chứa hoạt chất thuộc nhóm thuốc gốc đồng: Dosuka MKA 33SC,…

DOSUKA MKA 33SC thể hiện hiệu quả vượt trội trong việc phòng trừ đa dạng các bệnh hại trên nhiều loại cây trồng:

• Phòng trị bệnh do nấm:

  • Thán thư, Phấn trắng: Gây hại trên nhiều loại cây ăn trái, rau màu.
  • Chết ẻo cây con, Lở cổ rễ: Các bệnh thường gặp ở giai đoạn cây non.
  • Đạo ôn, Đốm vằn, Đốm nâu: Các bệnh phổ biến trên cây lúa.
  • Ghẻ sẹo, Nấm hồng: Gây hại trên cây ăn trái, cây công nghiệp.

• Phòng trị bệnh do vi khuẩn:

  • Thối nhũn, Thối đen, Đốm đen: Phổ biến trên rau màu, hoa kiểng.
  • Héo xanh, Bạc lá, Loét: Các bệnh vi khuẩn nguy hiểm trên nhiều loại cây trồng.

Lưu ý quan trọng: Không khuyến cáo sử dụng DOSUKA MKA 33SC trong giai đoạn cây sắp xổ nhụy, đang xổ nhụy và mới đậu trái non để tránh ảnh hưởng đến quá trình sinh sản của cây.

3.2.4 Nhóm Triazole phòng trừ nấm (Nhóm thuốc ức chế sinh tổng hợp ergosterol) 

• Cơ chế tác động: Ức chế enzyme trong quá trình tổng hợp ergosterol – thành phần thiết yếu của màng tế bào nấm → làm nấm mất cấu trúc màng, không thể phát triển.
• Tác dụng: Chủ yếu lưu dẫn (hệ thống), phòng và trị hiệu quả nhiều loại bệnh như phấn trắng, gỉ sắt, đốm lá, đạo ôn, khô vằn…

 Các hoạt chất thuốc phổ biến dùng trừ nấm bệnh thuộc nhóm Triazole :

3.2.5 Nhóm Strobilurin phòng trừ nấm (Nhóm thuốc ức chế hô hấp tế bào nấm)

• Cơ chế tác động: Ức chế phức hợp III trong chuỗi hô hấp ty thể (, làm nấm ngừng sản sinh năng lượng (ATP) → chết tế bào.
• Tác dụng: Thuốc có tác động nội hấp + lưu dẫn + xuyên mô, hiệu quả cao với nấm gây bệnh lá, hoa, trái như sương mai, mốc sương, đốm vòng, thán thư, phấn trắng…

Các hoạt chất thuốc trừ nấm tiêu biểu thuộc nhóm Strobilurin:

Lưu ý khi sử dụng thuốc Triazole và Strobilurin:

1. Luân phiên hoạt chất để tránh kháng thuốc (nấm kháng Strobilurin rất nhanh nếu dùng liên tục).
2. Kết hợp hợp lý: nhiều sản phẩm hiện nay là thuốc hỗn hợp Triazole + Strobilurin để tận dụng lợi điểm của cả hai nhóm (vừa phòng – vừa trị).
3. Dùng đúng liều, không lạm dụng → tránh dư lượng, kháng thuốc và tổn hại cây.

3.3 Một số thuốc phổ biến chứa hỗn hợp 2 nhóm Triazole và Strobilurin :

Hi vọng những thông tin trên sẽ mang lại các giá trị hữu ích cùng nông dân canh mùa màng thu!