Nấm Bệnh Hại Cây Trồng Mùa Mưa: Nguyên Nhân, Tác Hại & Cách Phòng Trừ Hiệu Quả

1. Nấm bệnh hại cây trồng là gì?

Nấm bệnh là nhóm sinh vật ký sinh gây hại trên cây trồng, lấy dinh dưỡng từ mô sống, làm suy yếu và gây chết cây. Chúng sinh sản chủ yếu bằng bào tử, có khả năng phát tán nhanh qua gió, nước mưa, côn trùng và dụng cụ làm vườn.
Một số loại nấm bệnh phổ biến trong nông nghiệp:

• Fusarium spp.: Gây héo rũ, thối gốc

• Phytophthora spp.: Gây thối rễ, cháy lá

• Colletotrichum spp.: Gây thán thư

• Rhizoctonia solani: Gây chết cây con

2. Vì sao mùa mưa là thời điểm nấm bệnh bùng phát mạnh?

• Độ ẩm cao: Mưa liên tục khiến đất, lá và tán cây luôn ẩm ướt, tạo điều kiện lý tưởng cho bào tử nấm nảy mầm.

• Chênh lệch nhiệt độ ngày/đêm: Sự thay đổi này làm tăng hiện tượng đọng sương, giữ ẩm trên lá.

• Nước mưa làm lây lan bào tử: Khi mưa rơi, bào tử từ lá bệnh bắn sang lá khỏe, hoặc từ đất bắn lên phần thân lá phía dưới.

3. Tác hại của nấm bệnh với cây trồng

3.1 Giảm năng suất

Nấm bệnh phá hoại mô sống, cản trở quá trình quang hợp và vận chuyển dinh dưỡng, khiến cây phát triển chậm, cho năng suất thấp.

3.2 Giảm chất lượng nông sản

Sản phẩm thu hoạch dễ bị biến dạng, sần sùi, đổi màu hoặc nhiễm độc tố vi nấm (mycotoxin) gây nguy hiểm cho người tiêu dùng.

3.3 Nguy cơ mất trắng mùa vụ

Một số nấm bệnh như Phytophthora hoặc Fusarium có thể làm chết hàng loạt cây nếu không phòng trị kịp thời.

4. Con đường nấm bệnh xâm nhập vào cây trồng

• Qua vết thương: Do côn trùng cắn, mưa đá, hoặc dụng cụ làm vườn gây ra.

• Qua khí khổng: Các lỗ nhỏ trên lá dùng để trao đổi khí cũng có thể là “cửa ngõ” cho nấm.

• Qua rễ: Khi đất bị úng nước, rễ bị thiếu oxy, mô rễ yếu và dễ bị nấm tấn công.

5. Vì sao bón thừa đạm khiến cây dễ bị nấm bệnh?

• Tăng mô non, lá mềm → Dễ bị nấm xâm nhập.

• Giảm cân đối dinh dưỡng → Cây thiếu các nguyên tố vi lượng giúp tăng đề kháng.

• Bộ rễ yếu → Hấp thu kém, khó chống chịu áp lực bệnh.

6. Cơ chế gây hại phổ biến của nấm bệnh

• Tiết enzyme phá hủy tế bào: Làm vỡ màng tế bào và hút chất dinh dưỡng.

• Gây nghẽn mạch dẫn: Ngăn nước và chất dinh dưỡng di chuyển lên thân lá.

• Tiết độc tố: Làm cây héo nhanh, thậm chí chết chỉ sau vài ngày.

7. Cách phòng trừ nấm bệnh hại cây trồng mùa mưa

7.1 Biện pháp canh tác

• Làm rãnh thoát nước tốt, tránh ngập úng.

• Tỉa cành tạo độ thông thoáng.

• Luân canh cây trồng để cắt đứt vòng đời nấm.

7.2 Biện pháp sinh học

• Sử dụng chế phẩm Trichoderma, Bacillus subtilis đối kháng nấm.

• Bón phân hữu cơ hoai mục, cải tạo đất.

7.3 Biện pháp hóa học

• Phun thuốc theo nguyên tắc 4 đúng (đúng thuốc, đúng liều, đúng lúc, đúng cách).

• Luân phiên nhóm thuốc gốc đồng, Triazole, Strobilurin để tránh kháng thuốc.

Kinh nghiệm thực tế từ bà con

Tại các vùng trồng rau , nhiều hộ đã kết hợp thoát nước + phun thuốc phòng định kỳ 7–10 ngày/lần trong mùa mưa, giúp giảm 80% tỷ lệ bệnh thối nhũn và cháy lá.

Mùa mưa là thời điểm “vàng” cho nấm bệnh bùng phát, nhưng cũng là lúc bà con có thể chủ động phòng trừ nếu hiểu rõ nguyên nhân, con đường xâm nhập và áp dụng đồng bộ các biện pháp. Quản lý tốt nấm bệnh không chỉ bảo vệ năng suất mà còn nâng cao chất lượng nông sản.