Rầy nhảy (Allocaridara malayensis) là một trong những loại côn trùng gây hại nghiêm trọng cho cây sầu riêng, đặc biệt là ở giai đoạn cây ra đọt non. Chúng không chỉ làm giảm năng suất mà còn ảnh hưởng đến chất lượng trái. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về đặc điểm hình thái, vòng đời và cách phòng trừ rầy nhảy hiệu quả.
Rầy nhảy – Kẻ thù số một của cây sầu riêng và cách phòng trừ hiệu quả
Sầu riêng, với hương vị đặc trưng và giá trị dinh dưỡng cao, luôn được người tiêu dùng ưa chuộng và mang lại thu nhập kinh tế cao. Để cây sầu riêng phát triển tốt và cho năng suất cao, người trồng cần nắm vững kỹ thuật canh tác và đặc biệt quan tâm đến việc phòng trừ sâu bệnh. Trong đó, rầy nhảy (hay còn gọi là rầy phấn có tên khoa học là Allocaridara malayensis) là một trong những đối tượng gây hại phổ biến và nguy hiểm nhất.
1. Rầy nhảy là gì ?
Rầy nhảy (hay còn gọi là rầy phấn, rầy phấn trắng) có tên khoa học là Allocaridara malayensis và tên tiếng Anh là Durian psyllid là đối tượng gây hại phổ biến tại các vùng trồng sầu riêng ở Việt Nam và Thái Lan, rầy nhảy có mức độ thường gặp nhiều hơn cả rầy xanh. Chúng thường phát triển mạnh trong các tháng mùa nắng, gây hại bộ lá non, từ đó làm cây không quang hợp được, ra hoa ít, đậu trái kém, trái bị sượng, phẩm chất kém.
2. Rầy nhảy gây hại trên cây sầu riêng như thế nào?
Rầy nhảy thường tập trung ở mặt dưới lá non cả ấu trùng và thành trùng của rầy nhảy đều gây hại chích hút nhựa cây ở các lá non, làm cho lá bị vàng, biến dạng, rụng sớm. Điều này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng quang hợp của cây mà còn làm giảm năng suất và chất lượng trái.
Khi bị hại nặng, cây sầu riêng sẽ sinh trưởng kém, cành cỗi, giảm năng suất và chất lượng trái.
2.1 Đặc điểm hình thái của rầy nhảy
Trứng: Có màu vàng nhạt, hình bầu dục, một đầu hơi nhọn. Kích thước rất nhỏ, khoảng 1mm. Thường được đẻ thành từng ổ (8-14 trứng) ở mặt trên lá non còn xếp lại.
Ấu trùng:
Tuổi 1: Màu vàng, di chuyển chậm.
Tuổi 2-5: Bắt đầu phủ một lớp sáp màu trắng, có lông tơ trắng ở đuôi. Từ tuổi 3 trở đi, lớp sáp trắng ngày càng dày và dài như bông. Ấu trùng các tuổi từ 2-5 di chuyển rất nhanh khi bị tác động.
- Thành trùng:
Màu sắc: Nâu vàng nhạt
Hình dạng: Dẹt, cánh trong suốt
Tập tính: Thường xuất hiện ở mặt dưới lá, ban ngày ít hoạt động, ban đêm di chuyển lên mặt trên lá để chích hút.
Vòng đời của rầy nhảy
Rầy nhảy trải qua 4 giai đoạn phát triển: trứng, ấu trùng, nhộng và trưởng thành. Thời gian hoàn thành một vòng đời phụ thuộc vào điều kiện môi trường, thường kéo dài từ 2-3 tuần.
Đặc điểm gây hại của rầy nhảy
Cả thành trùng và ấu trùng rầy nhảy đều gây hại trực tiếp lên lá non của cây sầu riêng. Chúng sử dụng vòi chích hút để rút nhựa cây, khiến lá non bị tổn thương nặng nề. Những lá non bị rầy nhảy tấn công thường xuất hiện các chấm vàng li ti, dần lan rộng và làm cho lá bị vàng úa, rụng sớm. Nếu mật độ rầy nhảy cao, toàn bộ đọt non có thể bị héo úa và chết.
3. Tác hại cụ thể của rầy nhảy gây ra
3.1 Hại lá non
Chích hút nhựa: Cả thành trùng và ấu trùng rầy nhảy đều chích hút nhựa ở lá non, đặc biệt là những lá mới vừa nhú.
Gây biến dạng lá: Lá bị chích hút sẽ xuất hiện các chấm vàng nhỏ, sau đó lá bị rụng hàng loạt hoặc phát triển không bình thường, nhỏ, có lỗ thủng và quăn queo.
Ảnh hưởng đến quá trình quang hợp: Lá bị hại sẽ giảm khả năng quang hợp, ảnh hưởng đến quá trình tổng hợp chất hữu cơ nuôi cây.
3.2 Tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển
Tiết mật: Rầy nhảy tiết ra một lượng lớn mật ngọt, tạo điều kiện cho nấm bồ hóng phát triển.
Nấm bồ hóng: Nấm bồ hóng bao phủ bề mặt lá, làm giảm khả năng quang hợp của lá, đồng thời làm cho cây trông xấu xí.
3.3 Ảnh hưởng đến sinh trưởng và phát triển của cây
Giảm sức sống: Cây bị rầy nhảy tấn công thường còi cọc, sinh trưởng kém.
Giảm năng suất: Cây bị hại nặng sẽ ra hoa ít, đậu trái kém, trái nhỏ, chất lượng kém.
3.4 Giảm giá trị kinh tế
Ảnh hưởng đến chất lượng trái: Trái sầu riêng từ cây bị rầy nhảy tấn công thường nhỏ, vỏ xấu, thịt nhạt, không đạt tiêu chuẩn xuất khẩu.
Giảm năng suất: Năng suất sầu riêng giảm đáng kể, gây thiệt hại kinh tế cho người trồng.
Tóm lại, rầy nhảy là một trong những loại sâu bệnh hại nguy hiểm nhất của cây sầu riêng. Nếu không được phòng trừ kịp thời, rầy nhảy có thể gây ra nhiều thiệt hại nghiêm trọng cho vườn sầu riêng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng trái.
4.Biện pháp quản lí và phòng trị rầy nhảy gây hại trên vườn
4.1 Biện pháp canh tác:
Điều khiển thời vụ ra đọt: Cố gắng điều khiển cây ra đọt non đồng loạt để dễ dàng theo dõi và xử lý khi rầy xuất hiện.
Vệ sinh vườn: Thường xuyên tỉa bỏ cành lá bị bệnh, dọn sạch cỏ dại để giảm nơi ẩn nấp của rầy.
4.2 Biện pháp cơ học:
Phun nước: Khi lá vừa mới mở, phun nước mạnh lên tán lá để rửa trôi trứng và ấu trùng rầy.
Sử dụng bẫy vàng: Bẫy vàng có tác dụng thu hút rầy trưởng thành, giúp giảm mật số rầy trong vườn.
4.3 Biện pháp sinh học:
Bảo vệ thiên địch: Tạo điều kiện cho các loài thiên địch như ong ký sinh, bọ rùa, bọ cánh lưới phát triển. Hạn chế sử dụng thuốc hóa học để bảo vệ các loài thiên địch này.
Sử dụng thuốc trừ sâu sinh học: Các loại thuốc trừ sâu sinh học có nguồn gốc từ vi sinh vật hoặc thực vật thường an toàn hơn cho môi trường và ít gây hại cho thiên địch.
4.4 Biện pháp hóa học:
Sử dụng thuốc đặc hiệu: Khi mật số rầy quá cao, cần sử dụng các loại thuốc trừ sâu đặc hiệu như:
Hỗn hợp Nitenpyram + Pymetrozine + Imidacloprid: Có tác dụng tiếp xúc và vị độc, giúp tiêu diệt cả rầy trưởng thành và ấu trùng.
Hỗn hợp Acetamiprid + Buprofezin + Isoprocacarb: Có khả năng xua đuổi và tiêu diệt rầy, đồng thời làm giảm khả năng sinh sản của rầy.
Hỗn hợp Abamectin + Azadirachtin: Là thuốc sinh học có nguồn gốc từ vi khuẩn đất, có tác dụng tiếp xúc và vị độc, gây rối loạn quá trình lột xác của rầy.
Hỗn hợp Abamectin + Petroleum oil: Kết hợp tác dụng diệt trừ và bao phủ, giúp tăng hiệu quả phòng trừ.
Lưu ý:
Luân phiên các loại thuốc: Để tránh tình trạng rầy kháng thuốc, nên luân phiên sử dụng các loại thuốc có thành phần hoạt chất khác nhau.
Phun đúng kỹ thuật: Phun thuốc vào sáng sớm hoặc chiều mát, tránh phun thuốc khi trời nắng gắt.
Bảo hộ lao động: Khi phun thuốc, cần mặc quần áo bảo hộ, đeo khẩu trang, găng tay để bảo vệ sức khỏe.
Ngoài ra, để phòng trừ rầy nhảy hiệu quả, người trồng nên:
Theo dõi thường xuyên để kiểm tra vườn thường xuyên để phát hiện sớm dấu hiệu gây hại của rầy. nên kết hợp nhiều biện pháp không nên chỉ sử dụng một biện pháp mà cần kết hợp nhiều biện pháp khác nhau để đạt hiệu quả cao nhất.